Njalo eminyakeni emihlanu, abafundi beBanga lesi-4 eNingizimu Afrika babamba iqhaza ekuhlolweni kokufunda kwamazwe omhlaba okubizwa ngokuthi yi-PIRLS (The Progress in International Reading Literacy Study).

Ngenxa yokuthi lokhu kuhlola kwenzeka njalo, siyakwazi ukulandelela inqubekela phambili izingane zethu eziba nayo kumakhono okufunda ngokuqondisisa. Imiphumela yokugcina eshicilelwe ye-PIRLS yayivela ekuhlolweni kuka-2016 futhi yathola ukuthi u-78% wabafundi bethu beBanga lesi-4 abakwazanga ukufunda ngokuqondisisa nganoma yiluphi ulimi. Lokho kuchaza ukuthi ngu-22% kuphela wabantwana abaneminyaka eyishumi baseNingizimu Afrika abakwazi ukuqonda abakufundile.

Uma ingane ingakwazi ukuqonda ukuthi ifundani, ayikwazi ukuzuza impumelelo ngokuphathelene nezemfundo esikoleni njengoba ukufunda kucaba indlela yakho konke ukufunda. Zonke izifundo esikoleni, ngisho neZibalo imbala, zidinga ukuthi umuntu asebenzise ulwazi lwemisindo ephinyiswayo ukuze afunde amagama ekhasini, kanye nesilulumagama ukwengeza umqondo kulawo magama. Abafundi abanekhono basebenzisa amasu amaningi ukuqonda lokho abakufundayo futhi baphinde bathuthukise amakhono ahlukene okufunda. Wena njengomzali ungasiza ingane yakho ukuthi ithuthuke futhi izijwayeze lezi zindlela namakhono.

Fundela ingane yakho

Kubalulekile ukubafundela uma beyizingane ezincane nalapho sebeqale isikole. Akunandaba ukuthi uyifundelani ingane yakho. Kungaba incwadi efanayo, indatshana evela ephephandabeni noma i-comic. Izingane zidinga ukufunda umqondo wokushicilelwe nokuthi amagama esiwakhulumayo nesiwezwayo angabhalwa. Izingane nazo zidinga ukubona ukuthi ukufunda kubalulekile ekhaya lazo. Ngokufundela ingane yakho, uyayisekela ekukhuliseni ikhono layo nothando lwayo lokufunda.

Fundela izingane zakho izinhlobo ezehlukene zezindaba

Ukuze zivuleleke ezinhlobeni ezahlukene futhi zikwazi ukufunda ukuthi yiziphi izinhlobo zezindaba ezizijabulelayo. Khuthaza ukuthuthukiswa kwemicabanga yazo futhi zivumele zikuxoxele izindaba – ngisho noma ziwubuwula – ukuze zazi ukuthi izindaba zazo zibalulekile nazo futhi.

Buza ingane yakho imibuzo

Ngalokho okufundile noma ngisho nalokho ekubuka kumabonakude. Yisize ukuba ibe icabanga ngokuhlaziya nokuthi icabange ngalokho ekufundile. Buza imibuzo efana nale:

• Ubani umlingiswa omthandile?
• Iyiphi ingxenye oyithandile endabeni?
• Kwenzekeni ekuqaleni?
• Kwenzekeni ekugcineni?
• Yenzeke kuphi le ndaba?

Abafundi abanekhono babheka izinkomba, benza izibikezelo bese benza okuqondiswayo. Zicabange uma ubuka uhlelo lukamabonakude. Umqondo wakho ubheka izinkomba zokuthi yini elandelayo ezokwenzeka. Njengoba imininingwane emisha iqhamuka, ushintsha lezi zibikezelo futhi wenze ezintsha. Uqaphela izinguquko ezincane kokubonakala ebusweni bomlingiswa kanye nephimbo lezwi labo, futhi uyifunda ivaliwe ukuze wenze ukwehlulela. Lokhu kubizwa ngokwenza okuqondiswayo futhi yilokhu abafundi abanekhono abakwenzayo ukuze bakwazi ukuqonda ukuthi umbhali uzama ukudlulisa mlayezo muni endabeni noma kumbhalo. Ungasiza ingane yakho ukuba izijwayeze ukuzijwayeza okuqondiswayo ngokubuza imibuzo efana nale:

• Ucabanga ukuthi yini elandelayo ezokwenzeka?
• Ucabanga ukuthi kungani umlingiswa enze lokho? Yiziphi izinkomba ozitholile endabeni ukukusiza ukuthi uthole leyo mpendulo?
• Uyithole kanjani leyo mpendulo?
• Ake sifunde leli khasi futhi sifune ulwazi olufihliwe.

Abafundi abanamakhono baphinde banqume ukuthi yini ebalulekile futhi engabalulekile njengoba befunda. Lokhu kuyadingeka uma ufunda izindaba kanye nemibhalo enika ulwazi. Ekhasini kuzoba nolwazi oluningi kodwa ngolunye lwalo olubalulekile esakhiweni sendaba noma kulokho okufundayo. Siza ingane yakho ukuthi ithuthukise leli su lokufunda ngokuthi:

• uyeseke ekufundeni imibhalo enika ulwazi efana nezikhangiso, izincwajana ezichazayo kanye nezincwadi ezinika ulwazi lwamaqiniso.
• yibuze ukuthi yini into ebaluleke kakhulu eyifunde ekhasini.
• funda uphimise okuyiqiniso okukodwa nezibonelo ezintathu bese ubuza ukuthi yini ebaluleke kakhulu oyishilo.

Siza ingane yakho yenze ukuxhumana njengoba ifunda futhi ulethe lokho esuke ikwazi kunoma yimuphi umbhalo omusha omayelana nesihloko. Ulwazi luyakhula. Ufunda okuthile ngesihloko bese ufunda izincwadi ezintsha noma izihloko ezengeza kulolu lwazi. Ngezinye izikhathi njengoba ufunda uyaqaphela ukuthi lokho obucabanga ukuthi uyakwazi, kwakungalungile bese ushintsha umqondo wakho. Ungenza lokhu kuphela uma ukwazi ukwenza ukuxhumana. Bonisa leli su lokufunda ngezindlela ezilandelayo:

• Ake sibheke isihloko sale ndaba. Sike safunda ezinye izindaba ezinjengale?
• Le ncwadi imayelana nezinambuzane. Yini osuyazi ngezinambuzane?
• Lo mfana udangele endabeni. Ngabe uke wazizwa udangele phambili?

Ungakwazi futhi ukubonisa amasu okufunda ngokuzenza sengathi awukuqondi okufundile. Phimisela okucabangayo bese ubuza imibuzo noma usho izinto ezinjengalezi:

• Angiqondi. Ake ngibuyele emuva ngifunde lesi sigaba futhi.
• Angazi ukuthi leli gama lichaza ukuthini. Ake ngibheke amagama alizungezile, mhlawumbe kuzosiza lokho.
• Angikaqondi namanje. Ingabe leli gama elisha lingenza ngicabange ngani?

Uma ingane yakho ingafundisiwe amasu okufunda, ayisoze isungule futhi ithuthukise amakhono adingekayo ukuze ifunde ngokuqondisisa. La makhono abalulekile kumele aboniswe futhi afundiswe ukuze amaphethini okucabanga adingekayo ukuze abe ngumfundi onekhono athuthuke engqondweni yakhe. Ngokubuza imibuzo njengoba ufunda nengane yakho, noma uma ikufundela, ubonisa lawa maphethini omcabango.

Kunezinto eziningi ongazenza ukusiza izingane zakho ukuthi zibe nagabafundi abanekhono. Kodwa into ebaluleke kunazo zonke ongayenza ukudala indawo ekhaya eyazisa ukufunda. Uma kungenzeka, thengela izingane zakho izincwadi ukuze zibe nezincwadi zazo futhi zikwazi ukuziphathisa okwezikhali zamantungwa. Zibonise ukuthi uyafunda nokuthi uyakuthokozela ukufunda. Ungenzi noma yimuphi umsebenzi wesikole owenzelwa ekhaya wokufunda ubonakale ungumsebenzi okumele ubekezelelwe. Yeka lokho okwenzayo bese unaka ukufunda kwazo bese uzitusa – kakhulu! Noma ngabe ukufunda kwazo akukuhle, zikhuthaze futhi uzitshele ukuthi zenza kahle futhi zivumele zifunde isigaba noma ikhasi izikhathi eziningi ngangokunokwenzeka kuze kube yilapho zingakwazi ukufunda ngaphandle kokwenza amaphutha. Lokhu kuzothuthukisa ukuzethemba kwazo kanye nokuthokozela kwazo ukufunda.